QUY TRÌNH KỸ THUẬT XÉT NGHIỆM SINH THIẾT CẮT LẠNH CHẨN ĐOÁN TỨC THÌ

QUY TRÌNH KỸ THUẬT XÉT NGHIỆM SINH THIẾT CẮT LẠNH CHẨN ĐOÁN TỨC THÌ

1. Phạm vi áp dụng

Thực hiện tại khoa Giải phẫu bệnh

2. Đối tượng áp dụng

Các bệnh phẩm là mẫu mô tươi cần kết quả có giá trị chẩn đoán cao và nhanh chóng trong thời gian 5 - 10 ph.

3. Nguyên lý

Bác sỹ GPB nhận xét đại thể, lấy phần bệnh phẩm nghi ngờ nhất (cắt mỏng khoảng 1-2mm, phủ dung dịch cố định đưa vào máy cắt lạnh). Sau đó bệnh phẩm được làm lạnh nhanh xuống nhiệt độ khoảng -250C tạo thành khối đông cứng. Khối đông cứng đó được cắt bằng dao cắt tiêu bản tạo thành lát cắt với độ dày 4 -6 µm phết lên lam kính để nhuộm HE, đọc dưới kính hiển vi quang học, trả kết quả 5-10ph. Phần bệnh phẩm sau cắt lạnh được cố định vùi nến, làm tiêu bản mô bệnh học thông thường.

4. Các thiết bị, dụng cụ

- Máy cắt lạnh tức thì

- Máy Xử lý mô

- Máy đúc bệnh phẩm

- Máy Cắt tiêu bản quay tay

- Bể duỗi tiêu bản

- Bàn hơ tiêu bản

- Bể nhuộm: 7 cái

- Kính hiển vi quang học

5. Vật tư tiêu hao, hóa chất

- Gel cố định bệnh phẩm làm lạnh nhanh

- Formol 10%

- Xylen

- Cồn tuyệt đối

- Cồn 90,

- Isopropanol

- Hematoxylin

- Eosin

- Nước cất

- Lam kính mài

- Lamel

- baume gắn tiêu bản

- Bút chì

- Parafin hạt

- Cassette nhựa: 01 cái

6. Các bước tiến hành

Bước 1: Nhận bệnh phẩm

Khoa Giải phẫu bệnh nhận bệnh phẩm tươi được lấy từ các nguồn:

+ Bấm nội soi (nội soi tiêu hóa, nội soi phế quản, nội soi thăm dò,...)

+ Chọc sinh thiết kim (sinh thiết kim mù, sinh thiết kim dưới hướng dẫn của siêu âm, CT scanner).

+ Mảnh sinh thiết trong mổ (khối u, hạch nghi di căn, tổ chức nghi bị xâm lấn ác tính,...).

Bác sỹ khoa Giải phẫu bệnh đánh giá, nhận xét bệnh phẩm rồi tiến hành cắt lấy một phần bệnh phẩm nghi ngờ nhất (đối với bệnh phẩm lớn) hoặc tất cả (đối với bệnh phẩm nhỏ)

Bước 2: Cố định bệnh phẩm

Kỹ thuật viên GPB tiếp nhận bệnh phẩm, gắn bệnh phẩm lên giá đỡ bằng gel cố định làm lạnh nhanh.

Đặt giá đỡ bệnh phẩm + bệnh phẩm vào buồng lạnh tức thì (< -250C) để lầm đông cứng nhanh bệnh phẩm.

Gắn giá đỡ có bệnh phẩm đã đông cứng vào vị trí cắt.

Bước 3: Cắt tiêu bản

Kỹ thuật viên cắt bệnh phẩm thành các lát cắt 4-6 µm rồi phủ lên lam kính.

Bước 4: Nhuộm tiêu bản

Kỹ thuật viên nhuộm tiêu bản theo phương pháp nhuộm HE (Hematoxylin & Eosin), có sử dụng các bể nhuộm, cồn tuyệt đối, xylen, lamen, baume gắn lamen.

Bước 5: Đọc tiêu bản

Kỹ thuật viên sau khi gắn lamen lên lam kính chuyển lam kính cho bác sỹ GPB để đọc.

Bác sỹ GPB đọc tiêu bản, mô tả hình ảnh vi thể, đưa ra kết luận trong phiếu xét nghiệm giải phẫu bệnh. Trong trường hợp sinh thiết tức thì trong mổ, bác sỹ GPB ngay lập tức thông báo kết quả cho phẫu thuật viên để có hướng xử trí phù hợp tiếp theo đối với bệnh nhân.

Bước 6: Xử lý bệnh phẩm còn lại

Bệnh phẩm sau khi làm XN cắt lạnh tức thì được cố định bằng formol 10%, xử lý bằng máy xử lý mô, đúc trong khối nến để làm tiêu bản mô bệnh học thường quy và lưu trữ.

7. Kiểm soát chất lượng

+ Kiểm tra chất lượng hóa chất, thuốc nhuộm thường xuyên, đảm bảo đậm độ hợp lý với thời gian nhuộm.

+ Hạn chế âm tính giả, dương tính giả và nhầm lẫn tiêu bản:

-             Sử dụng lam kính mới, không bị ẩm mốc, có đánh số rõ ràng cho từng bệnh phẩm.

-             Sử dụng lưỡi dao cắt tiêu bản không quá nhiều lần (trung bình 1 lưỡi dao cho 5 bệnh phẩm)

-             Bệnh phẩm được làm sạch nước trước khi cố định để tránh bị nát bệnh phẩm khi cắt.

-             Điều chỉnh nhiệt độ làm lạnh phù hợp cho từng loại mô và độ dày của bệnh phẩm.

-             Khi cố định phải đảm bảo bệnh phẩm thật sự đông cứng mới cắt.

-             Cắt lát bệnh phẩm mỏng, không dày quá 6μm.

-             Dàn đều bệnh phẩm lên lam kính, không bị nhăn, không bị rách.

-             Tẩy sạch chất cố định bám trên lam kính.

-             Nhuộm tiêu bản làm sao cho lên đủ cả màu nhân lẫn màu bào tương.

-             Dán lamen lên lam kính thật kín, không để không khí ám vào.

+ An toàn khi làm việc:

- Nhân viên y tế đeo khẩu trang, mũ, găng tay khi làm việc.

-             Không để dịch bệnh phẩm, hóa chất tiếp xúc với cơ thể nhân viên y tế.

-             Không để lưỡi dao cắt đứt tay.

-             Nhuộm tiêu bản trong buồng hút khí độc.

+ Chất thải phát sinh và phương pháp xử lý:

-             Sau khi hoàn thành xét nghiệm tất cả các dụng cụ được vệ sinh, khử khuẩn. Khử khuẩn máy cắt lạnh bằng formol khí dung theo chương trình có sẵn của máy định kỳ 2 lần/tuần.

-             Bệnh phẩm và các túi đựng bệnh phẩm tươi được cho vào túi rác thải y tế độc hại, lau khử trùng sạch bên ngoài túi, buộc kỹ, thay găng tay, cho túi rác thải vào một túi khác chưa sử dụng, buộc kỹ, đưa tới thùng rác chuyên dụng đựng mô, tế bào để được bộ phận có chức năng xử lý.

Tác giả: Ths Trần Đức Hùng (nguồn: sưu tầm)